Uprawa rzepaku
Rzepak jest jedną z podstawowych i chętnie uprawianych roślin rolniczych. Polska, obok Francji i Niemiec jest jednym z liczących się producentów rzepaku w Europie. W naszym kraju w 2020 r. powierzchnia zasiewów rzepaku wynosiła 981 tys. ha, co stanowiło ponad 94% powierzchni roślin oleistych. Uprawa tej rośliny nie jest łatwa, a opłacalność podlega dużym wahaniom. W ślad za rosnącym zainteresowaniem rzepakiem zwiększa się ilość nowych odmian oraz preparatów polecanych do jego uprawy.
Schemat zabiegów produktami AGRARIUS w uprawie rzepaku:
Jakie odmiany rzepaku
W obrocie handlowym jak na jeden z podstawowych gatunków rolniczych przystało znajduje się szeroka gama odmian ustalonych, jak i mieszańcowych. Dobór odmian stanowi podstawę zróżnicowania plenności. Zgodnie z normatywami produkcji rolniczej plon rzepaku ozimego mieści się w przedziale 20-40 dt/ha. Formy mieszańcowe wskutek efektu heterozji pozwalają uzyskać stosunkowo wyższy i lepszy jakościowo plon w porównaniu do odmian populacyjnych. Polecane są odmiany tolerancyjne lub odporne na szkodniki i patogeny, zwłaszcza te, które wywołują największe straty gospodarcze, np. zgnilizna twardzikowa, szara pleśń i czerń krzyżowych. Ograniczy to nakłady finansowe związane z prowadzeniem ochrony przed chorobami w uprawie rzepaku. Odpowiedni dobór odmian musi również uwzględniać zimotrwałość, zawartość oleju i wczesność dojrzewania. Należy stosować tylko sprawdzony, kwalifikowany materiał siewny odmian, które są rekomendowane do uprawy rzepaku na terenie danego województwa na podstawie wyników porejestrowego doświadczalnictwa odmianowego.
Przygotowanie stanowiska i siew rzepaku
Podstawowym zadaniem przedsiewnej uprawy roli po zbiorze przedplonu jest stworzenie optymalnych warunków do kiełkowania nasion, a następnie do wzrostu i rozwoju młodych roślin rzepaku. Uprawki mechaniczne powinny więc dobrze uprawić glebę i poprawić jej strukturę. Ułatwi to przewietrzanie i szybkość ogrzewania gleby oraz gromadzenie wody. Na stanowisku pod uprawę rzepaku ozimego należy na początku wykonać podorywkę ścierniska, która przykrywa resztki pożniwne i niszczy chwasty. W trakcie przygotowania stanowiska pod uprawę po wprowadzeniu do gleby resztek pożniwnych przedplonu godnym polecenia jest zastosowanie preparatu full terminator. Ten nawóz azotowy z dodatkiem mikroelementów przyspieszy przetwarzanie słomy. Można go wykorzystać razem ze środkiem bi słoma, który dzięki specjalnie wyselekcjonowanym bakteriom sprzyja mineralizacji biomasy i ułatwi roślinom pobieranie minerałów. Do poprawy kondycji gleby służy preparat Lignohumat Super, który poprawia utrzymanie wyższej wilgotności i stabilizuje koloidy glebowe. Rzepak jest rośliną bardzo „żarłoczną” względem azotu, którego ilość determinuje plonowanie. Ten pierwiastek obecny w atmosferze może być naturalnie wiązany przez bakterie zawarte w preparacie bi azot, który podobnie jak preparat Bi Fosfor usprawniający dostępność fosforu i inne oparte na pożytecznych bakteriach muszą być zastosowane na glebę wilgotną. Dodatkową zaletą bakterii azotowych jest to, że dostarczają roślinom azot w formie bardziej bezpiecznej niż mineralne nawozy saletrzane, które sprzyjają wymarzaniu roślin w okresie zimy. Zaleca się by podczas tego zabiegu wprowadzić środki sprzyjające rozwojowi pożytecznej mikroflory, np. kwasy humusowe zawarte w preparacie Lignohumat Super. Zapewnią one dobry start roślinom, ponieważ działają jak swoistego rodzaju odżywka na rzepak już na początkowym etapie rozwoju. Kolejnym zabiegiem jest głęboka orka siewna na ok. 20-22 cm, którą można spłycić do 12-14 cm jeśli ścierń jest niska. Następnie należy wykonać bronowanie, nawet kilkukrotne jeśli istnieje taka potrzeba wynikająca ze stale kiełkujących chwastów lub zaskorupienia gleby. Uprawa rzepaku może być również prowadzona w systemem bezorkowym ograniczając koszty produkcji jednak ma ona charakter krótkotrwały m.in. z powodu nadmiernego zagęszczenia gleby. Optymalny termin siewu jest zależny od warunków klimatycznych poszczególnych regionów kraju. Generalnie rzepak ozimy powinno się wysiać w okresie 1-3 dekady sierpnia. Ograniczenie okresu wegetacji wskutek opóźnionego siewu prowadzi do słabego wykształcenia systemu korzeniowego i małej rozety liściowej, które są niezbędne do przezimowania. Uprawa rzepaku z opóźnionego siewu jest zawodna z powodu podwyższonego ryzyka wymarznięcia oraz ograniczonych możliwości plonotwórczych nawet przy wyborze dobrej odmiany.
Wymagania glebowe i wodne
Rzepak dobrze udaje się na glebach żyznych, zasobnych w wapń i materię organiczną. Gatunek ten lubi gleby o odczynie lekko kwaśnym o pH w zakresie 5,1-6,5. Wymaga stanowisk o uregulowanych stosunkach wodno-powietrznych i dobrze uprawionych tak, aby system korzeniowy mógł się swobodnie rozwijać. Do uprawy rzepaku polecane są przede wszystkim gleby o dobrej strukturze, bogate w składniki pokarmowe i wiążące wodę. Można takie warunki zapewnić stosując kompleksowy nawóz wapniowy bi calc+ zawierający w składzie bakterie glebowe oraz aktywatory funkcji biologicznych. Rzepak jest bardzo wrażliwy na wymarzanie i zastoiska wodne w związku z czym pola z zagłębieniami i na wzniesieniach nie nadają się do jego uprawy. Uzyskanie wysokich plonów rzepaku jest możliwe na terenach o miesięcznej sumie opadów przekraczającej 600 mm. Niedobór wody w okresie kiełkowania nasion skutkuje nierównomiernymi i opóźnionymi wschodami. Największą wrażliwość na niedobór wody rośliny wykazują na wiosnę, w fazie tworzenia pędu kwiatostanowego, a także dojrzewania łuszczyn. Bardzo niekorzystne są dłużej trwające susze, które ujemnie odbijają się na wysokości plonu. Aby ograniczyć negatywne skutki oddziaływania stresu wodnego poleca się zastosować dolistnie nawóz N Turgor. Ten azotowy nawóz z dodatkiem mikroelementów i kwasów humusowych skutecznie ogranicza ucieczkę wody z roślin i wspomaga utrzymanie turgoru nawet w ekstremalnych warunkach suszy. Z uwagi na zawartość azotu w ustabilizowanej formie o przedłużonym działaniu stanowi dobre rozwiązanie w kwestii nawożenia rzepaku zwłaszcza w najbardziej wrażliwych fazach rozwojowych roślin na niedobór wody.
Nawożenie rzepaku
Uprawa rzepaku jest kosztochłonna ponieważ ta roślina ma bardzo wysokie wymagania pokarmowe, a co za tym idzie potrzeby nawozowe. Ilość składników pokarmowych pobieranych przez rośliny plonujące na poziomie 35 dt/ha i wyższym wynosi średnio: 200-300 kg azotu (N), 250-350 kg potasu (K2O), 90-130 kg fosforu (P2O5), 150-200 kg wapnia (CaO), 45-60 kg magnezu (MgO) i 60-80 kg siarki (S) oraz wiele mikroelementów w przeliczeniu na hektar uprawy. Nawożenie rzepaku powinno być poprzedzone analizą gleby, której celem jest ustalenie zasobności stanowiska w niezbędne dla roślin minerały. Biorąc pod uwagę sytuację na rynku nawozów oraz konieczne zaopatrzenie roślin w duże ilości azotu koszty związane z uprawą rzepaku nie są małe. Ekonomiczną i proekologiczną alternatywą w celu zmniejszenia ilości wprowadzanych mineralnych nawozów azotowych jest wykorzystanie bakterii azotowych. Ich zastosowanie za pomocą opryskiwania preparatem bi azot po wznowieniu wegetacji wiosną stymuluje rośliny do aktywnego wzrostu. Zapobiega to występowaniu niedoborów tego pierwiastka ponieważ jest on stale wiązany z powietrza przez pożyteczne bakterie glebowe i dostarczane sukcesywnie roślinom. Rzepak wykazuje duże zapotrzebowanie na siarkę, która działa synergistycznie z azotem (wpływa na jego efektywniejsze wykorzystanie) oraz na szereg mikroelementów. W przypadku rzepaku ozimego już w okresie jesiennym można mówić o wielkości kształtującego się plonu. Oznacza to by osiągnąć wysoki plon należy zapewnić roślinom już w pierwszym roku uprawy optymalne warunki do rozwoju i ograniczyć możliwość wystąpienia niedoborów pierwiastków. Dotyczy to zwłaszcza roślin wysokoplonujących odmian rzepaku, które powinny zbudować na zimę odpowiednią biomasę. Zarówno w okresie jesiennym (gdy rośliny rozpoczynają tworzyć pąki pędów bocznych) jak i wiosną (podczas intensywnego wzrostu pędów kwiatostanowych; najpóźniej do początku kwitnienia) rzepak dobrze jest zasilić nawozami dolistnymi zawierających mikroelementy. W tej postaci pierwiastki są szybko pobierane przez rośliny i wbudowywane do komórek. Szczególnie istotne są te nawozy, które zawierają bor, mangan, cynk, kobalt i molibden, a także makroelement - siarkę, ponieważ rzepak potrzebuje ich w znacznych ilościach. Jednym z nich jest SOLER R o zbilansowanym składzie dedykowany do uprawy rzepaku. Ma on po zastosowaniu na liść konsystencję żelową, dzięki czemu jest skutecznie wchłaniany nawet w trudnych warunkach środowiskowych.
Odżywka na rzepak
W ostatnich latach trudne warunki uprawowe, jakim poddawane są rośliny nie sprzyjają uzyskaniu wysokich plonów. Często są one również powodem obniżenia ich jakości. Aby zapobiec stresom i w pełni wykorzystać potencjał plonotwórczy odmian rzepaku wraz z optymalnym, zbilansowanym nawożeniem należy rośliny dodatkowo wzmocnić. W tym celu należy uruchomić naturalne mechanizmy obronne drzemiące w roślinach ograniczające negatywne oddziaływanie czynników abiotycznych m.in. po mroźnych i bezśnieżnych zimach. Służą temu odżywki o różnych mechanizmach działania. W uprawie rzepaku świetnie sprawdza się stymulator wzrostu nanogro aqua. Wspiera metabolizm roślin i stymuluje rośliny do efektywniejszego wykorzystania składników pokarmowych i ich przeobrażenia w wyższy i lepszy jakościowo plon. Zaleca się jego stosowanie dolistne wraz nawozami do rzepaku typu SOLER R lub innych środków produkcji (z wyłączeniem herbicydów) jesienią - na początkowym etapie wzrostu w fazie 1-2 liści oraz wiosną - w okresie tworzenia pędu kwiatostanowego. Inną polecaną odżywką na rzepak jest Naturalny Plon oparty na innowacyjnym połączeniu aminokwasów, wodorostów i kwasów humusowych. Stanowi ona remedium na uszkodzenia jakich doznają rośliny w okresie wegetacji, ponieważ po jej zastosowaniu dolistnym szybko się regenerują i wznawiają dalszy wzrost i rozwój. Ponadto dzięki biologicznie aktywnym składnikom odżywka ta działa wielokierunkowo i w naturalny sposób przyczynia się do większego plonowania rzepaku. W okresie kwitnienia polecany jest do oprysku preparat Lignohumat Super przywabiający owady.
Ochrona rzepaku
W uprawie rzepaku największe zagrożenie występuje ze strony suchej zgnilizny kapustnych, zgnilizny twardzikowej, szarej pleśni i czerni krzyżowej. Oprócz fungicydów do stosowania interwencyjnego warto rozważyć kwestię ochrony roślin jeszcze przed uprawą. Zastosowanie preparatów doglebowych zawierających korzystne mikroorganizmy glebowe np. bi protect oraz bi safe pozwoli na ograniczenie populacji szkodliwych patogenów. Zawarte w nim bakterie konkurują z chorobotwórczymi mikroorganizmami o tzw. niszę ekologiczną i wypierają je ze środowiska glebowego. Dodatkowym atutem jest zwiększenie bioróżnorodności gleby na poczet pożytecznej mikrobioty. Równie ważnym działaniem w uprawie rzepaku jest ograniczenie występowania szkodników, np: śmietki, która wyrządza duże szkody już na etapie kiełkowania roślin. Do tego celu warto przedsiewnie zastosować preparat bakteryjny bi root, ograniczający w naturalny sposób te oraz inne szkodniki.
Zbiór rzepaku
Termin zbioru jest jedną z kluczowych i zarazem dyskusyjnych kwestii w uprawie rzepaku. Dojrzewa on nierównomiernie co jest związane z lokalizacją łuszczyn – te na pędzie głównym dojrzewają szybciej niż na pędach bocznych. Wielu rolników prowadzi desykację roślin środkami chemicznymi powodującą zasychanie roślin. W wyniku niesprzyjających warunków pogodowych straty powstałe w wyniku osypywania się nasion wynoszą nawet powyżej 50% (zwłaszcza w wyniku długotrwałych opadów) i wówczas zabieg ten jest sensowny i można mówić o złu koniecznym. Z drugiej strony należy pamiętać, że przedwczesna desykacja prowadzi również do utraty plonu, ponieważ to właśnie każdego dnia w okresie okna zbiorczego następuje znaczny przyrost masy tysiąca ziaren i tym samym plonu rzepaku (do ok. 40 kg /ha dziennie). Polecany jest stały monitoring plantacji w okresie żniw celem określenia właściwej daty zbioru rzepaku, który powinien dojrzeć naturalnie.
